تاریخچه طلاسازی

در میان تمام هنرهای بشر که از تمایلش به زیبایی سرچشمه می گیرد، هنر کار با طلا از همان ایتدای تاریخ بشریت جایگاهی ویژه داشته است. طلا از گذشته‌های بسیار دور تا کنون به ‌دلیل درخشندگی فوق العاده و زیبا، مقاومت بالا در مقابل اكسیداسیون و سایر عوامل شیمیایی، شكل‌پذیری خوب و كمیابی، در تمامی ادوار تاریخ مورد توجه بشر بوده است و به عنوان زیورآلات و در كارهای هنری نیز کاربرد داشته است و دارد. 
طلا مهمترین استاندارد پولی جهان به شمار می رفته و بیشترین موارد مصرف آن در ساخت سكه و شمش طلا به عنوان ذخایر پولی بین‌المللی می باشد.
این فلز همچنین درساخت لوازم الكترونیكی دقیق کاربرد دارد، به‌طوریكه در آینده رده اول مصرف طلا را به خود اختصاص خواهد داد. 
 فلز طلا به عنوان یك سرمایه ملی و پشتوانه اقتصادی كشور مطرح می‌باشد، بنابراین اطلاع رسانی در مورد آمار قیمت، تولید، ذخیره و … این فلز گران‌بها در ایران در مقایسه با دیگر كشورها برای برنامه‌ریزی بهتر در جهت استخراج و استفاده از آن مفید و حتی امری ضروری تلقی می گردد. 
طلا از قدیمی‌ترین فلزات شناخته ‌شده می باشد كه كه با توجه به خصوصیات مذکور استفاده بسیاری داشته است. در 4000 سال قبل از میلاد مسیح هندو‌ها اولین بار در كتاب مقدسشان از طلا نام برده اند.
قدیمی‌ترین معدن طلا (4000 سال قبل از میلاد مسیح) در بین‌النهرین، در خاورمیانه و متعلق به سومریان بوده‌است.
براساس شواهد موجود در تاریخ مصر، طلا برای اولین بار در نیل آبی و معادن خاص مشاهده و کشف شده كه به سال 2200 قبل از میلاد باز می گردد.
گنجینه‌های زیبا و فوق‌العاده ای که در مقبره فرعون توتانخامون در سال 1350 قبل از میلاد مسیح دفن شده، از جمله شواهد موجود بر وجود استانداردهای بالای زرگری در مصر محسوب می شود. این تابوت شامل 110 كیلوگرم طلای خالص بوده كه چهره وی بر روی آن با دست كنده‌كاری و تزئین شده است.
صدها سال بعد در تمدن اینكاها (Incas)، آنچنان ارتباط تنگاتنگی بین طلا و  پرستش خدا وجود داشته كه معبدی برای خورشید، بنام كوری‌كانچا در كوزكو (Cuzco) ساخته شده و در قرن 14 پایتخت اینكاها محسوب می شده است. سقف كاه‌گلی آن معبد دارای رشته‌های زیادی از طلا بوده و روی آن تزئینات طلای بسیاری به کار رفته بوده است. دریونان باستان سكه‌های طلا در قرن های هفتم و هشتم پیش از میلاد رایج بوده و در ارمنستان استفاده از سكه‌های طلا درقرن اول پیش از میلاد آغاز گردید.

تاریخچه جواهرسازی در کشور ایران

در اکتشافات باستان شناسی می توان مثال هایی از زیورآلات مسی و رشته های مهره و دانه های رنگی مرتبط با دوره مفرغ را روءیت کرد . این صنایع دستی گران بها امروزه در موزه ها و تحت حفاظت ویژه مراقبت می‌شوند .
طبق نتیجه جستجو های باستان شناسی در تورنگ تپه , آئین منزل , حسنلو , دیلمان , گوگ تپه و املش , و جواهرات زینتی به دست آمده , وجود صنعت جواهرسازی در ایران شمالی را تائید می نماید .
آویزهای ستاره ای , گوشواره های ملیله کاری در گونه های حلقوی , پر پیچ و خم و هلال ماه , انگشترها و گردنبندهای تزیین شده با دانه های عقیق سرخ , مهره های شیاردار طلا , نیم تاج , پولکی و دکمه های تزئینی بعضی از این اشیای ارزشمند میباشند .
افزون بر آن جواهرات جستجو شده در شوش به طریق دستبندها , گردنبندهای تزیین شده با مهره های گرمکی شکل و دانه های فاصله انداز وسطی که از طلای توخالی ایجاد شده است نشان از عمر جواهرسازی در کشور ایران زمین داراست .
این زیورآلات ساخته شده با دست برای به کار گیری فردی مردان و زنان به صورت همگانی کاربرد داشته است .
او‌لین مثال دستبند طلای اهل ایران که در آخر به حالت کله شیر میباشد در تپه های مارلیک کشف شد که با نازک کاری و خصوصیت های مختص مرتبط با دوران هخامنشی بوده است .

طلا سازی هنر نیاکان و اجداد ماست. جواهرسازی هنری مدرن است که ریشه در ایران باستان دارد. در گذشته مردمان ایران زمین به زرگری و جواهرسازی عشق و علاقه بسیاری داشتند و از فلزات زیورآلاتی زیبا و گرانقیمت می ساخته اند. 

ایران از دیرباز با ذخایر غنی فلزات و معادن کانی ها و سنگ های قیمتی زیبا، از نظر تاریخی موجب گسترش دانش و صنعت فلز کاری از ایران به سایر مناطق جهان بوده است. صنعت طلا و جواهر و ساخت و تولید زیورآلات و مصنوعات فلزات قیمتی ایران در این رابطه سرآمد کشورهای جهان از جمله مصر، بابل، هند و جیحون (با تمام پیشرفت هایی که در عصر خود در این زمینه داشتند) می باشد.

آثار هنری بسیار ارزشمند و گرانبهائی که امروزه موزه های معتبر داخلی و خارجی و مجموعه های خصوصی کلکسیونر های معروف دنیا را در سراسر جهان زینت بخشیده است، بیان گر این حقیقت می باشد که طلاسازان و جواهرسازان ایرانی در ادوار مختلف تاریخی قبل و بعد اسلام در ساختن اشیاء تزئینی و زیور آلات گرانبها، از خلاقیت و مهارت خارق العاده ای برخوردار بوده اند و امروزه هر بیننده ای که آنها را در موزه های معروف بین المللی مشاهده می نماید، متحیر گشته و زبان به تحسین می گشاید. مجسمه مشهور بز بال دار، جام طلای افسانه زندگی، جام طلای مارلیک و ده ها اثر تاریخی دیگر اصیل ترین اسناد تاریخ فرهنگی و هنری صنعتگران ایرانی پیشینیان ما محسوب می شوند.

فرهنگ و تمدن مادها را می توان پیشگام سبک های هنری دانست. با تشکیل امپراطوری عظیم هخامنشی، روند نزدیکی فرهنگ ها و تمدن های شرق باستان به نقطه عطف خود رسید. شکوفایی و توسعه اقتصادی، سیاسی به خصوص در دوره هخامنشیان، منجر به خلق آثار بسیار با ارزش هنری در تمامی زمینه ها به خصوص در فلزکاری گردید که نمونه های بارز آن، از “تخت جمشید، پاسارگاد، شوش و همدان” ، به دست آمده است.

برای نخستین بار در جهان در دوره هخامنشیان سکه طلا توسط داریوش کبیر در ایران ضرب گردید که به آن داریک گفته می شود. تا آن زمان در هیچ جای دنیا هنوز سکه های طلا ضرب نشده بود. سکه های رایج از مس، مفرغ و نقره بود و پس از داریوش کبیر در کشورهای دیگر هم سکه ی طلا ضرب شده است. انگشترها، النگوها، مدال‌های گردنی و نشانه‌های طلا نیز بخش دیگری از زیورهای متداول شاهان و بزرگان و اشخاص بلند مرتبه بوده‌است.

در عصر ساسانیان، هنر طلا و جواهرسازى، همانند سایر هنرها به شکوفایى رسید و مصرف طلا در ایران فراوان بود.پیچیدگى مهر و نشان ها، کیفیت سکه ها، روکش هاى تزئینى بر روى تاج ها و خلاقیت و مهارت به کار رفته در نقره آلات این دوره حیرت انگیز است.
براساس نوشته های مورخین سرشناسی از جمله ویل دورانت، گیرشمن، شاردن و دیگران، در ادوار مختلف تاریخی فعالیت های تولیدی و بازرگانی مصنوعات طلا و جواهر وسنگ های قیمتی رونق فراوانی داشته است و طبقه اشراف و ثروتمندان جامعه عموماً از وسایل و اشیاء زینتی گرانبهائی که از طلا و جواهرات ساخته شده بود استفاده می کردند. شکوه و عظمت دست ساخته های هنری ایرانیان در دوره هخامنشیان و ساسانیان در تمام دنیا زبانزد بوده و هست. پادشاهان این سلسله نظیر هرمز اول، خسرو دوم چنان به ساخت زیور آلات اشرافی و به ویژه تاج و تخت پادشاهی توجه داشتند که موجب حیرت مورخین شده است. تئوفیلاکتوس مورخ بیزانسی و ثعالبی مورخ عرب در وصف تاج و تخت این پادشاهان نوشته اند: ” طلا و جواهر سازان ایرانی در عدر قرن بیستم صنعت طلا و جواهر سازی ایران عصر جدیدی را آغاز نمود. به تدریج لباس های ایرانیان از حالت سنتی گذشته خارج و در اثر افزایش رفت و آمد های مردم ایران به ویژه با کشورهای اروپایی تا حدود زیادی صنعت طلا و جواهر سازی هم تحت تأثیر قرار گرفت و سبک های جدیدی در تولید مصنوعات مردم پسند به کار گرفته شد از جمله جورجیایی، ویکتوریایی و ادواردی.

در تاریخ ایران پس از استقرار سلسله پهلوی نیز تزئینات شاهنشاهی نظیر تاج، چوگان، لباس های جدید و… ساخته شده که اکنون در موزه جواهرات بانک مرکزی نگهداری می شود.

تاریخ طلا و جواهرات ایران سرشار از غرور و افتخارات فراوان برای سازندگان و هنرمندان این صنعت و همه ما ایرانیان بوده و هست. همواره در طول تاریخ کشورمان، طلا و جواهرسازان هنرمند ایرانی با خلق زیورآلاتی بی نظیر و بی همتا، توانسته اند توجه جهانیان را به خود جلب نمایند.

به امید آنکه صنعت جواهرسازی ایران همیشه بتواند در سطح بین المللی، در زمینه صنعت و هنر اصیل ایرانی همانند گذشته و حتی درخشان تر از گذشته فعالیت داشته باشد..”

تفاوت مخراج کاری در قدیم و امروزه

در اینجا می خواهیم در مورد اینکه مخراج کاری در قدیم و امروزه چه تفاوت هایی داشته و این هنر تا کجا پیش رفته است صحبت کنیم .
مخراج کاری زمان قدیم یا گوهر نشانی امروزی هنری است که از زمان شروع آن تاریخ مشخصی در دسترس نداریم .
هر دفعه ای که به تاریخ نگاه می کنیم با پیدا شدن یک اثر تاریخی مشاهده می کنیم که این هنر به هزاران سال پیش تر از آخرین کشف موجود باز می گردد .
زمانی که بشر هنوز ارزش فلزات و سنگ ها را درک نکرده بود یا شاید حتی قبل از کشف آن ها، با استفاده از استخوان و دندان حیوانات و چوب به ساختن انواع زیورآلات مثل گردنبند، انگشتر و دستبند می پرداخت . تا این هنگام هنوز چیزی به نام مخراج کاری به وجود نیامده بود .
شاید بتوانیم اوین مخراج کاری ها را به انگشتری پادشاهان نسبت بدهیم که از آن به عنوان مهر سلطنتی استفاده می کردند .
بعد از انکه فلزات کشف شدند و ای آن ها به زندگی انسان ها باز شد ، انسان ها به جای استفاده از استخوان و دندان و چوب برای ساخت وسایل تزیینی ، فلزات را جایگزین آن ها کردند و بعد از آنکه انسان سنگ های زینتی و رنگی را توانست از دل صخره ها کشف کند ، از سنگ های زینتی در ساخت زیور آلات استفاده کرد .
نمونه ی آن ها را می توان در بسیاری از انگشتر و تاج پادشاهان و شمشیر و سپر و زیور آلات همسران شاهان، در موزه ها و یافته های تاریخی مشاهده کرد .
اوج هنر مخراج کاری در قدیم روزگاری در مصر باستان رقم خورد. هنگامی که خاک مصر باستان از حجم وجود طلا به حد انفجار رسیده بود هنرمندان با ساخت انواع لوازم زرین مانند لیوان، جام شراب، ظروف مختلف، زیورآلات و مجسمه ها و هر آنچه که میتوانستند با طلا ابداع کردند. سپس با تزیین آن ها با انواع و اقسام سنگ های زینتی هنر خود را کامل می کردند.
مخراج کاری در گذشته با ابزارهای ساده ای مانند چکش کوچک و چند قلم فلزی نوک تیز و نوک پهن برای نشاندن سنگ انجام می شد .
امروزه با وجود دستگاه های دقیقی مانند انواع گیره های نگهدارنده، انبرهای متنوع، لیزرهای حرارتی، ذره بین و… عمل مخراج کاری با دقت و ظرافت بیشتری انجا می شود .